Aleksander Gierymski, WIDOK MORSKI, ok. 1897

20,5 x 28,0cm - olej, płótno Na odwrocie dwie papierowe nalepki:

– (atrament, ołówek): N 20. | Alexandre Gierymski | Etude. Marina | R. | 102 | inventare, po lewej okrągły stempel rosyjskiego konsulatu w Rzymie (zielony tusz). Stemple takie znajdują się na obrazach wywożonych z Rzymu do Warszawy i zaboru rosyjskiego;

– (druk, atrament): Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Król. Pol. | III | No 1971 | Nazwisko autora Aleksande[r] | Gierymski | Rodzaj dzieła olejny | Tytuł Widok morski | Wymiar – | Cena lub jego wartość – | Własność W. Kuczborskiego | Adres ...... | Warszawa d. 3/26 VIII 902 r.

 

Obraz wystawiany:

– Wystawa pośmiertna prac ś.p. Aleksandra Gierymskiego. W gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskiem, katalog wystawy, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 1902, nr kat. 126 lub 127.

 

Porównaj:

– Aleksander Gierymski 1850-1901 [E. Micke-Broniarek przy współpracy K. Znojewskiej-Prokop, A. Lewandowskiej, A. Rudzińskiej, K. Pijanowskiej], Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2014, nr kat. I/160, s. 262 i III/44, s. 465.

Zachowana na odwrocie obrazu nalepka z pieczęcią ambasady rosyjskiej w Rzymie świadczy o tym, że Widok morski pochodzi ze spuścizny po Aleksandrze Gierymskim, jaka zachowała się po śmierci artysty w jego rzymskiej pracowni. Pieczę nad nią objął Antoni Madeyski, rezydujący w Rzymie rzeźbiarz i przyjaciel artysty, który po zakończeniu postępowania spadkowego, w czerwcu 1902 r. przesłał obraz wraz z innymi dziełami do Warszawy na adres Marii i Stanisława Kuczborskich, siostrzeńców artysty. Widniejący na nalepce numer 20 odnosi się do spisu inwentarzowego, jaki Madejski był zobowiązany przedstawić urzędnikom ambasady. Pod tym numerem w dokumencie widnieje dwanaście szkiców, z których dwa wymienione są pod tytułem Marina. Niestety brak szerszego opisu z podaniem wymiarów nie pozwala na jednoznaczną identyfikację każdego z pejzaży. Z tego samego względu trudno jest określić, pod którą pozycją katalogową (126 czy 127) Widok morski był prezentowany na wystawie pośmiertnej artysty, zorganizowanej w warszawskiej Zachęcie w roku 1902.

Zachowane po śmierci artysty w jego rzymskiej pracowni obrazy pochodziły głównie z ostatniego okresu jego twórczości. Biorąc ten fakt pod uwagę, a także analizując tonację barwną dzieła, przyjąć można, że pejzaż powstał nad Zatoką Neapolitańską, około roku 1897. Kluczem do malarstwa Aleksandra Gierymskiego, prekursora polskiego impresjonizmu, jest fascynacja światłem. Artysta przez całe życie, jak pisała Ewa Micke-Broniarek, prowadził eksperymenty w dziedzinie materii malarskiej, pragnąc wydobyć z niej blask światła i zależną od niego zmienność tonów barwnych (Aleksander Gierymski 1850-1901..., dz. cyt., s. 26). Przykładem takich studiów jest Widok morski. Obraz powstał w plenerze, podczas zachmurzenia (być może będacego wynikiem aktywności wulkanu) oraz wietrznej pogody, o czym świadczą ziarnka piasku zatopione w warstwie malarskiej. Ta z pozoru pozbawiona słońca aura, kiedy ciężkie chmury zlewają się z tonią niespokojnego morza, stała się dla artysty okazją, by pokazać swój malarski geniusz, ukazując grę barwy i światła w starciu dwóch żywiołów.

Aleksander Gierymski (Warszawa 1850 - Rzym 1901), młodszy brat malarza Maksymiliana, był jednym z najwybitniejszych malarzy polskich XIX wieku, samodzielnie kształtującym własną wizję malarską i na drodze usilnych poszukiwań dochodzącym od realizmu do rezultatów bliskich impresjonizmowi. Naukę rozpoczął u Rafała Hadziewicza w warszawskiej Klasie Rysunkowej, a od 1868 studiował w Akademii monachijskiej u Hermanna Anchütza i Karla Pilloty’ego, uzyskując w 1872 na zakończenie studiów nagrodę za najlepszą kompozycję (Scena z „Kupca weneckiego“). W latach 1873-1879 przebywał w Rzymie, skąd w 1875 na krótko przyjechał do Warszawy, gdzie jego obrazy spotkały się z dużym uznaniem. Na dłużej zamieszkał w Warszawie w latach 1879-1889 malując obrazy rodzajowe (Święto trąbek, Pomarańczarka). Związał się wówczas z grupą artystów skupionych wokół czasopisma „Wędrowiec“, z którym współpracował jako rysownik. Od 1884 często zmieniał miejsca pobytu; przebywał przeważnie za granicą i tylko na krótko przyjeżdżał do Warszawy (1886 i 187) i Krakowa (1893-1894). Dłużej przebywał w Monachium (1888-1890 oraz 1898-1899), w Paryżu (1890-1893 i 1898-1899)
i we Włoszech (1897-1898 i 1899-1901), na dłużej zatrzymując się w Wenecji, Palermo, Amalfi i w Rzymie. Brał udział w licznych wystawach - w Monachium, Paryżu Wiedniu, Berlinie oraz w Krakowie i Warszawie. Malował realistyczne obrazy rodzajowe (Święto Trąbek, Piaskarze), kompozycje stylizowane na dawne malarstwo weneckie (Sjesta włoska), sceny z okresu rokoka (W altanie), pejzaże, widoki miejskie, wnętrza, nokturny. Fascynował go problem światła i wywoływana przez nie zmienna gra barw; w słońcu, cieniu i przy sztucznym blasku miejskich latarni. Prace artysty w większości znajdują się w zbiorach muzealnych (m.in. Warszawa, Kraków, Poznań, Wrocław, Toruń, Kielce, Gdańsk, Katowice, Lwów). Tylko niewielka ich liczba stanowi ozdobę kolekcji prywatnych.