Włodzimierz Tetmajer, ŚWIĘCONE

134,5 x 76,5cm - olej, płótno dublowane sygn. l.d.: Wł. Tetmajer

Na odwrocie ślad po naklejonej opinii Kazimierza Buczkowskiego z września 1946 r. (dokument jest załączony do obrazu).

 

Święcone to temat, który bardzo wcześnie pojawił się w twórczości Włodzimierza Tetmajera. Pierwszy obraz pod tym tytułem artysta namalował w matejkowskiej majsterszuli po powrocie z Paryża. Jak głosi anegdota, uczeń słynącego z apodyktyczności i konserwatywnych poglądów na sztukę Matejki, bał się zaprosić swojego mistrza na korektę. Najnowsze trendy sztuki, z którymi się zetknął we Francji, wywarły znaczący wpływ na kształtowanie się jego niepowtarzalnego stylu i najpewniej były już widoczne w tym wczesnym dziele. Bałem się, że wyleje mnie z pracowni. Zaprosiłem jednak – zwierzał się później malarzowi Leonowi Kowalskiemu. Opinia Matejki była natomiast pochlebna: „Do was należy powietrze i słońce, ja zaś zostanę ze starymi królami... Dobrze panie! Dobrze, że pan poszedł tą drogą, obraz mi się podoba, proszę go skończyć... Ja proszę pana“ – rzekł na odchodnemu – „doskonale widzę, kto studiuje naturę i ma coś do powiedzenia, a kto studiuje cudze obrazy...“ – miał powiedzieć profesor (cyt. za: Włodzimierz Tetmajer. Siła barw i temperamentu. Katalog wystawy, M. Marek, P. Hapanowicz, Muzeum Krakowa, Kraków 2023, s. 26).

Charakterystyczny styl wywodzącego się z realizmu malarstwa Tetmajera zasadza się na twórczej absorpcji postimpresjonizmu. Cechuje go operowanie syntetyczną, miękką plamą barwną, sylwetowe traktowanie form, mocne kontrasty światła i cienia, kolorystyka oparta na zestawieniu bieli i czerwieni, dopełnionym brązami i zieleniami, a także swoista dramaturgia przedstawień. Tym, z czego płynie jego siła wyrazu jest natomiast oko obserwatora – członka lokalnej wspólnoty. Tetmajer, który ożenił się z córką bronowickiego chłopa i zamieszkał w podkrakowskiej wsi, zafascynowany kulturą chłopów obserwował ich życie i obyczaje zarówno jako z zamiłowania etnograf, jak i człowiek wrośnięty w wieś. Świetnie zatem poznał zarówno obyczaje i tradycję, jak i mentalność mieszkańców Bronowic.

Zafascynowany ludowością artysta do końca życia malował sceny z życia wsi, a do motywu święcenia pokarmów w Wielką Sobotę powracał jeszcze kilka razy, czego znakomitym przykładem może być oferowane dzieło.

Włodzimierz Przerwa-Tetmajer (Harklowa koło Ludźmierza na Podhalu 1862 - Kraków 1923), przyrodni brat poety Kazimierza, naukę malarstwa rozpoczął wcześnie; już od 1875 uczęszczał na zajęcia do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie następnie (z przerwami) kształcił się do 1895 - początkowo u Franciszka Cynka, Leopolda Loefflera i Władysława Łuszczkiewicza, a po 1889 u Jana Matejki. Równolegle studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1882 uczył się jeszcze w Akademii Wiedeńskiej, a w latach 1886-89 w Akademii Monachijskiej u Aleksandra Wagnera. Studia uzupełniał w paryskiej Académie Colarossi. Stypendium cesarskie umożliwiło mu wyjazd do Rzymu. Po powrocie mieszkał w Krakowie. W 1890 ożenił się z Anną Mikołajczykówną, córką gospodarza z podkrakowskiej wsi Bronowice, gdzie sam często przebywał, a w 1895 zamieszkał na stałe. W 1901 założył i następnie przez kilka lat prowadził szkołę malarstwa dla kobiet. Od 1899 był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”; w 1901 jednym z założycieli Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana”; w 1908 współzałożycielem grupy „Zero”. Był wybitnym przedstawicielem nurtu „ludowości”, malarzem obyczajów, pracy i krajobrazu podkrakowskiej wsi. We wcześniejszym okresie tworzył w duchu akademickiego, monachijskiego realizmu. Później wykształcił własny, oryginalny styl - kompozycja jego obrazów była swobodna, malował szerokimi pociągnięciami pędzla, używał jasnych, żywych barw. W latach 1892-1894 współpracował z Wojciechem Kossakiem i Janem Styką przy Panoramie Racławickiej. Projektował witraże, zajmował się ilustratorstwem i malarstwem ściennym, m.in. w 1902 wykonał polichromię kaplicy królowej Zofii w Katedrze na Wawelu. Artysta był pierwowzorem postaci Gospodarza w dramacie S. Wyspiańskiego Wesele.